Niet redelijk
De lezingen bevatten harde woorden die men als onredelijk zou kunnen bestempelen. We mogen ze niet verbloemen. Niemand kan God begrijpen, laat staan vatten: ons ‘rationeel’ denken is daar te armzalig voor, zegt de schrijver van het Boek Wijsheid (geschreven rond het begin van onze jaartelling). Jezus op de voet volgen is al bijna even moeilijk, om niet te zeggen onmogelijk. “Jezus liep altijd alleen”, zegt Dr. Piet Penning de Vries SJ in “Van Hart tot hart” (1995, pag. 529). In de Evangelielezing van vandaag vraagt Jezus een wel zeer radicale “onthechting” (kopje van de Willibrordvertaling 1975), een totale zelfverloochening. Een volgeling van Jezus moet heel zijn familie, inclusief zichzelf, “haten” (SV, WV 1975). De NBV21 houdt het bij “breken met”; de BGT spreekt van alles en iedereen “opgeven”. De Griekse grondtekst helpt ons niet echt verder: miséo (haten; denk aan een ‘misantroop’, een mensenhater). Hoe moeten we dit vers begrijpen? Is het een nieuw gegeven ten opzichte van het Oude Testament? Eigenlijk niet. Dé geloofsbelijdenis van Israël vraagt het volgende van de Joden: “Gij moet Jahwe uw God beminnen met heel uw hart, met heel uw ziel en met al uw krachten”.
Als heel ons hart volledig ingepalmd wordt door de liefde voor God, is er geen plaats voor liefde voor iemand anders. In het vocabularium van de Bijbel is er vaak sprake van dilemma’s, keuzes met verregaande gevolgen: bijvoorbeeld in Dt 30, 15 de keuze tussen “het leven en het geluk” enerzijds, “de dood en het ongeluk” anderzijds.
In de lijn van het Bijbelse gedachtengoed stelt Jezus ook alles zwart-wit: altruïsme of egoïsme. We weten natuurlijk dat de Jezus van Lucas het resoluut opneemt voor de verworpenen, de armen. Jezus voorspelt hier eigenlijk dat er absoluut moet gedacht worden aan de zwaksten. Dat is iets dat zelfs de meest overtuigde liberalen hebben moeten inzien: wild kapitalisme laat niets over voor de zwaksten, want alleen het recht van de sterkste geldt in principe.
Wanneer we deze harde verzen lezen moeten we goed beseffen dat voor Jezus de liefde voor God onlosmakelijk samenhangt met de liefde voor de medemensen. We zouden het Evangelie van vandaag dan als volgt kunnen parafraseren: wees niet egoïstisch, denk steeds aan de anderen.
Tot slot moeten we beseffen dat het volgen van Jezus een lijdensweg kan inhouden. In de tijd van Jezus was de zegswijze “zijn kruis dragen” heel gekend en letterlijk opgevat: iemand die veroordeeld werd tot kruisiging, moest altijd zijn eigen kruis dragen tot op de plaats van de kruisiging. Gedurende 3 à 4 eeuwen werden christenen vervolgd en gedood. Toen het christendom staatsgodsdienst werd (rond 380 n. Chr.), was het uiteraard gedaan met de vervolgingen en het martelaarschap. Toch gebeurt het nog dat rasechte christenen hun leven geven voor hun broeders en zusters of voor Hem: we denken aan een pater Damiaan, een Martin Luther King of een Moeder Teresa…
Bernard